Βασίλειος Μπέλλιος
Μαιευτήρας - Γυναικολόγος
Δρ. Πανεπιστημίων Αθηνών, Βιέννης

     Η γυναίκα έχει την ευλογία να συμμετέχει στο θαύμα της δημιουργίας που είναι η τεκνογονία. Η σύγχρονη τεχνολογία μας έδωσε τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε βήμα προς βήμα από την πρώτη στιγμή τη θαυμαστή διεργασία που συντελείται μέσα στο σώμα της γυναίκας.
     Σήμερα η έγκυος γυναίκα, καθώς και το κυοφορουμενο παιδί της είναι οπωσδήποτε πιο τυχερή απ' ότι πριν από μερικές δεκαετίες. Και αυτό διότι η πορεία της ιατρικής επιστήμης και της τεχνολογίας μας επιτρέπουν να παρακολουθούμε την πρόοδο της εγκυμοσύνης και την εξέλιξη του εμβρύου από την σύλληψη μέχρι τον τοκετό. Ακόμα και πριν την σύλληψη, έχουμε τη δυνατότητα να ετοιμάζουμε την μέλλουσα μητέρα διορθώνοντας ενδεχόμενες παθήσεις, όπως π.χ. αναιμίες, σακχαρώση διαβήτη και άλλες νόσους ώστε η εγκυμοσύνη να ξεκινήσει με τις καλύτερες συνθήκες. Με την χρήση του τελευταίου τύπου υπερηχογράφων, μπορούμε να μετράμε το μέγεθος του εμβρύου ανά πάσα στιγμή, να βλέπουμε τις κινήσεις του και γενικά τη συμπεριφορά του.
     Η ιατρική παρακολούθηση της εγκύου έχει οδηγήσει σε μείωση των θανάτων των γυναικών καθώς και μείωση των θανάτων των νεογνών. Αρκεί να σκεφθεί κανείς, ότι πριν 50 χρόνια πέθαιναν 25 στα 1000 νεογνά στο τοκετό ή 2 στα 1000 γεννιούνταν νεκρά, ενώ σήμερα ο αριθμός αυτός έπεσε κάτω από δύο στα χίλια. Οι θάνατοι των γυναικών (μητρική θνησιμότητα) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή στον τοκετό ήταν συνηθισμένο φαινόμενο σε παλιότερες εποχές, όταν δεν υπήρχε η ιατρική παρακολούθηση. Στις Η.Π.Α., στη δεκαετία του 1930, πέθαιναν 582 γυναίκες στις 100.000 γεννήσεις, ενώ 50 χρόνια αργότερα, στη δεκαετία του 1980 μόνο 8. Στις υποανάπτυκτες χώρες όπου δεν υπάρχει ιατρική παρακολούθηση, η μητρική θνησιμότητα είναι ακόμη πολύ υψηλή. Βάσει ερευνών του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας υπολογίζεται ότι στην Αφρική, η πιθανότητα να πεθάνει μια γυναίκα στον τοκετό είναι 1 στις 20. Οι συνηθισμένες αιτίες θανάτου κατά τον τοκετό είναι η αιμορραγία, η υπέρταση που δημιουργείται στην εγκυμοσύνη ή επιτείνεται όταν προϋπάρχει. η εκλαμψία, η πνευμονική εμβολή, οι λοιμώξεις που παρά την χρήση των μοντέρνων αντιβιοτικών, εξακολουθούν να υπάρχουν όπως και άλλες αιτίες.
     Για να φθάσουμε όμως στο σημερινό αποτέλεσμα, όπου οι θάνατοι των γυναικών είναι σπάνιο φαινόμενο, η δε παιδική θνησιμότητα αρκετά χαμηλή, χρειάζεται στενή παρακολούθηση και φροντίδα της μέλλουσας μητέρας καθ' όλην την διάρκεια της εγκυμοσύνης. Προς τούτο είναι απαραίτητη η μηνιαία επίσκεψη στο γυναικολόγο και κατά περίπτωση ίσως συχνοτερα, ώστε να δίνονται οι κατάλληλες οδηγίες και να γίνονται οι απαραίτητες εξετάσεις. Θα ήταν ευχής έργον να γνωρίζει ο ιατρός εκ των προτέρων την κατάσταση της υγείας της γυναίκας, ώστε με τα κατάλληλα θεραπευτικά μέτρα, η εγκυμοσύνη να αρχίσει με τις καλύτερες προϋποθέσεις.
     Η πρώτη επίσκεψη περιλαμβάνει τη λήψη λεπτομερούς ιστορικού, ατομικού και οικογενειακού, για τον εντοπισμό διαφόρων παθολογικών καταστάσεων που ενδεχομένως να επηρεάζουν την εγκυμοσύνη. Αναλόγως των ευρημάτων, προγραμματίζονται οι περαιτέρω εξετάσεις. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στην υπέρταση, στο σακχαρώδη διαβήτη, τις αναιμίες, αλλά και σε προηγηθείσες επεμβάσεις στο γεννητικό σύστημα. Επίσης σημασία έχει το μαιευτικό ιστορικό της γυναίκας, δηλαδή ποια ήταν η πορεία προηγούμεων κυήσεων.
     Οι επισκέψεις γίνονται κάθε μήνα, ώστε η παρακολούθηση να είναι συνεχής. Ελέγχεται η αρτηριακή πίεση, το βάρος και η πρόοδος της ανάπτυξης του εμβρύου. Σε ότι αφορά το σωματικό βάρος της εγκύου, θα πρέπει να αυξάνεται σταδιακά, κυρίως κατά το 2ο και 3ο τρίμηνο και δεν θα πρέπει να ξεπεράσει τα 10-12 κιλά σύνολο.
     Η καλή ισορροπημένη διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες, σε μεταλλικά άλατα και ιχνοστοιχεία χωρίς πολλά λιπαρά και γλυκά, θα βοηθήσει ώστε να μην υπερβεί η έγκυος το παραπάνω βάρος. Συνήθως δίδονται οι κατάλληλες οδηγίες από τον ιατρό, σχετικά με τη διατροφή, ώστε να περιλαμβάνει τα απαραίτητα συστατικά. Π.χ. δύο ποτήρια γάλα την ημέρα κατά προτίμηση χαμηλών λιπαρών, να μη λείπει το φρούτο και η ωμή σαλάτα από το καθημερινό διαιτολόγιο. Να αποφεύγονται τα πολλά γλυκά, παγωτά, αναψυκτικά. Συνήθως χορηγούνται και κάποια συμπληρώματα όπως σίδηρος, ασβέστιο και βιταμίνες από τον τρίτο μήνα και μετά, ώστε να καλυφθούν οι αυξημένες ανάγκες της εγκύου, στα αντίστοιχα συστατικά. Γενικώς σε ότι αφορά τη διατροφή, η έγκυος δεν πρέπει να τρώει για δύο, εντούτοις έχει ανάγκη 300 θερμίδων περίπου την ημέρα παραπάνω από τη μη έγκυο.
     Οι εξετάσεις που είναι απολύτως απαραίτητες είναι οι παρακάτω: 

8η εβδομάδα              Υπερηχογράφημα 1ου τριμήνου
12η-13η εβδομάδα      Υπερηχογράφημα Αυχενικής διαφάνειας και PAPP-A
21η-22η εβδομάδα      Υπερηχογράφημα β' επιπέδου
24η-25η εβδομάδα      Σάκχαρον αίματος 1 ώρα μετά λήψης 50γρ. γλυκόζης
32η-33η εβδομάδα      Υπερηχογράφημα Doppler

     Είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε την ομάδα αίματος και τον παράγοντα Rh της γυναίκας, διότι σε περιπτώσεις ασυμβατότητας μπορεί να έχουμε σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία του εμβρύου.
     Η ύπαρξη στίγματος μεσογειακής αναιμίας και των δυο συζύγων που τυχαίνει να είναι αρκετά συχνή στη χώρα μας, πρέπει να είναι γνωστή στο γιατρό διότι η πιθανότητα γεννήσεως άρρωστου παιδιού είναι μεγάλη (25%). Καλό θα ήταν να αποφεύγονται γάμοι μεταξύ ανθρώπων όπου και οι δυο είναι φορείς στίγματος μεσογειακής αναιμίας.
     Ο σακχαρώδης διαβήτης επίσης πρέπει να είναι γνωστός και καλά ρυθμισμένος, όταν ξεκινήσει μια εγκυμοσύνη. Παλαιότερα ήταν αδύνατο μια γυναίκα με διαβήτη να αποκτήσει παιδί, διότι το σάκχαρο οδηγούσε σε αποβολές, διαμαρτίες περί την διάπλαση και ενδομήτριους θανάτους. Σήμερα με την καλή ρύθμιση του σακχάρου και την συνεχή παρακολούθηση της εγκυμοσύνης κάθε διαβητική γυναίκα μπορεί να γίνει μητέρα.
     Στον 6ο μήνα της εγκυμοσύνης ελέγχουμε εκ νέου το σάκχαρο, κάνοντας τη λεγόμενη μικρή καμπύλη μετά από φόρτιση ή ένα γεύμα, ώστε να βεβαιωθούμε ότι δεν αναπτύχθηκε σάκχαρο της εγκυμοσύνης που είναι αρκετά συχνό και σε γυναίκες που δεν είναι διαβητικές.
     Οι αιματολογικές εξετάσεις θα μας κατατοπίσουν για την γενική κατάσταση της υποψήφιας μητέρας, αλλά και για το εάν έχει αντισώματα για διάφορες λοιμώξεις που εάν ενδεχομένως νοσήσει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να είναι επικίνδυνες για το έμβρυο. Τέτοιες λοιμώξεις είναι η ερυθρά, το τοξόπλασμα και ο Μεγαλοκυτταροιός.
     Η αιματολογική εξέταση περιλαμβάνει και τον έλεγχο της Ηπατίτιδας Β και της Ηπατίτιδας C. Είναι απαραίτητο τα παιδιά να εμβολιάζονται για την ερυθρά, ώστε να υπάρχουν αντισώματα σε όλες τις νέες γυναίκες, για να μην νοσήσουν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Με την έναρξη κάθε εγκυμοσύνης γίνεται ο αιματολογικός έλεγχος για τις παραπάνω λοιμώξεις, σίδηρο, σάκχαρο, ουρία, ουρικό, καθώς για ενδεχόμενα αφροδίσια νοσήματα και το Aids.
     Η εξέταση ούρων για την κατάσταση του ουροποιητικού επιβάλλεται διότι οι νεφροί επιβαρύνονται κατά την εγκυμοσύνη. Οι εξετάσεις αυτές επαναλαμβάνονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης περισσότερες φορές, εάν είναι απαραίτητο, ανάλογα με την περίπτωση.
     Κατά το πρώτο τρίμηνο (συνήθως τον δεύτερο μήνα) γίνεται το πρώτο υπερηχογράφημα για να διαπιστωθεί αν το έμβρυο είναι ζωντανό και εάν αντιστοιχεί το μέγεθός του στην υπολογιζόμενη ηλικία κυήσεως. Έτσι ανακαλύπτεται ενδεχόμενη εξωμήτριος κύηση ή κάποιο σφάλμα στην ηλικία του εμβρύου, καθώς και πολύδιμος κύηση.
     Μεταξύ 11ης και 13ης εβδομάδας γίνεται ένας δεύτερος υπερηχογραφικός έλεγχος του εμβρύου όπου, εκτός από το μέγεθός του, ελέγχεται η αρτιμέλεια του και το εύρος της λεγόμενης αυχενικής διαφάνειας, ενός δείκτη ο οποίος βρίσκεται συχνότερα αυξημένος σε σύνδρομο down. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση για επαλήθευση ή όχι της υποψίας. Τα λαμβανόμενα εμβρυϊκά κύτταρα (από τον πλακούντα ή από το αμνιακό υγρό) εξετάζονται ως προς τον αριθμό και το είδος των χρωμοσωμάτων τους. Ταυτόχρονα με την εξέταση της αυχενικής διαφάνειας λαμβάνεται και αίμα της εγκύου για την εξέταση Papp-A (επίσης ένας δείκτης που όταν είναι αυξημένος μας βάζει σε υποψίες για χρωμοσωμιακές ανωμαλίες). 
     Σε αυτό το υπερηχογράφημα ελέγχεται το κρανίο, ο εγκέφαλος, η σπονδυλική στήλη, το κοιλιακό τοίχωμα, ο στόμαχος, η ουροδόχος κύστη, τα άνω και κάτω άκρα.
     Παρόμοιος δείκτης με το Papp-Α είναι το λεγόμενο A-Test, το οποίο γίνεται από την 16η εβδομάδα έως την 19η. Όλοι αυτοί οι δείκτες έχουν μόνο στατιστική αξία. Απόδειξη για την καλή ή όχι χρωματοσωματική υγεία του εμβρύου είνια μόνο η εξέταση των κυττάρων του (καρυότυπος), τα οποία λαμβάνονται με λήψη τροφοβλάστης ή αμνιοπαρακέντηση.
     Στη συνέχεια, περίπου στην 21η έως 23η εβδομάδα γίνεται το υπερηχογράφημα β' επιπέδου, ένας λεπτομερέστερος έλεγχος της αρτιμέλειας, καθώς και διαφόρων οργάνων του εμβρύου: οι κοιλίες του εγκεφάλου, η παρεγκεφαλίτιδα, το πρόσωπο, η σπονδυλική στήλη, οι κοιλότητες της καρδιάς, οι πνεύμονες, ο στόμαχος, οι νεφροί, το πρόσθιο κοιλιακό τοίχωμα, η ουροδόχος κύστη και τα άκρα, για την ύπαρξη εμφανών ανατομικών ανωμαλιών.
     Με αυτό το υπερηχογράφημα ανιχνεύονται πολλές συγγενείς ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου, αλλά όχι όλες. Αυτό σημαίνει στην πράξη ότι ένα φυσιολογικό υπερηχογράφημα β' επιπέδου μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο να έχει το έμβρυο κάποια σοβαρή ανωμαλία, χωρίς όμως να τον εξαλείφει. Ακόμα και στα πιο έμπειρα χέρια είναι δυνατόν να διαφύγουν ανωμαλίες, είτε γιατί αυτές δεν ήσαν ορατές κατά τον χρόνο της εκτέλεσης του υπερηχογραφήματος, είτε γιατί η φύση του είναι τέτοια ώστε να είναι εξαιρετικά δυσδιάγνωστες, είτε για αντικειμενικούς λόγους (π.χ. παχύσαρκη έγκυος, κακή εμβρυϊκή θέση κ.ά.) κατέστη μη δυνατή η διάγνωσή τους.
     Ενδεικτικά αναφέρονται μερικές συγγενείς ανωμαλίες που μπορεί να διαγνωστούν με το υπερηχογράφημα β' επιπέδου: 
 

     Σκόπιμο είναι να γίνεται και η εξέταση Doppler περί την 32η εβδομάδα, που είναι ένας υπερηχογραφικός έλεγχος της τροφοδοσίας του εμβρύου μέσω του πλακούντα. 
     Έτσι με αυτούς τους ελέγχους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γνωρίζει η υποψήφια μητέρα πριν τον τοκετό την κατάσταση του παιδιού της.
     Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες της επιστήμης, η ψυχολογική κατάσταση του ζεύγους και ιδιαίτερα της εγκύου, αφήνει ανεξίτηλα εντυπώματα στο κυοφορούμενο έμβρυο, που επηρεάζουν τα μέγιστα την υγεία, την ψυχική ισορροπία και τον χαρακτήρα του κατά τη μετέπειτα ζωή του. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, είχαν επίγνωση αυτών και υπήρξαν και πρωτοπόροι.
     Οι πυθαγόρειοι φιλόσοφοι θεωρούσαν ότι εκείνοι που τεκνοποιούν, πρέπει να λαβαίνουν μεγάλη πρόνοια για τους μελλοντικούς απογόνους. Η πρώτη και πιο σημαντική πρόνοια είναι να προσέρχονται προς την τεκνοποιία, έχοντας προηγουμένως ζήσει και εξακολουθώντας να ζουν με σωφροσύνη και τηρώντας τους κανόνες της υγείας, καθώς επίσης και αποφεύγοντας την υπερβολική τροφή, τις κακές συνήθειες και τη μέθη. Γιατί πίστευαν ότι από ιδιοσυγκρασίαφαύλη, δυσαρμονική και ταραγμένη, τα σπέρματα γίνονται άθλια (Πυθαγορικός βίος, 211).